युरोपेली देशहरुबिच ग्यास र बिजुली आदानप्रदान
रुसी ग्यास आपूर्तिमा पूर्ण कटौतीको सामना गर्दै युरोपेली देशहरू आगामी जाडो कटाउन एक अर्कामा निर्भर भएका छन्। फ्रान्सले बिजुलीको सट्टामा जर्मनीलाई ग्यास पुर्याउन सहमत भएको छ ।
फ्रान्सले अक्टोबर १३ देखि जर्मनीलाई ग्यास पुर्याइरहेको छ। यसको बदलामा, जर्मनीले फ्रान्सको आणविक उत्पादनको क्षतिपूर्ति गर्न थप बिजुली आपूर्ति गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ ।
दुई देशहरू बीचको यो सम्झौता सेप्टेम्बरको सुरुमा फ्रान्सेली राष्ट्रपति एमानुएल माख्रों र जर्मन चान्सलर ओलाफ स्कोल्जद्वारा हस्ताक्षर गरिएको थियो । दुवै देशले ठोस कदम र ऊर्जा ऐक्यबद्धताको प्रतीकको रूपमा सम्झौता गरेका थिए । युरोपमा यसले थप काम गर्ने जनाईएको छ । रूसी ऊर्जा बिना जाडो कटाउन सक्ने आँकलन युरोपेली मुलुकहरुको छ ।
त्यसो त, ऊर्जा आदानप्रदान गर्नु युरोपेली संघ भित्र पहिलेदेखिनै सामान्य प्रचलन हो । युरोपेली देशहरुबिचको सन्जालले यसलाई सम्भव पारेको हो । त्यसोभए यो प्रणालीले कसरी काम गर्छ ? र, के फ्रान्स र जर्मनी बीचको यो नयाँ सम्झौताले युरोपेली ऊर्जा सहयोगमा नयाँ मोड लेला ?
अक्टोबर १९ को विहान ११ बजे फ्रान्सले बेलायतबाट करिब २ हजार मेगावाट, बेल्जियमबाट २ हजार २ सय र स्पेनबाट १ हजार मेगावाट बिजुली आयात गरेको थियो । यसले १,६०० मेगावाट स्विट्जरल्याण्ड र १,४०० मेगावाट उत्तरी इटालीमा पनि निर्यात गरेको छ । विद्युतीय नक्सा वेबसाइटका अनुसार यसले वास्तविक समयमा बिजुली प्रवाहलाई निगरानी गर्दछ।
सोही समयमा जर्मनीले स्विट्जरल्याण्डमा करिब २ हजार मेगावाट निर्यात गरेको छ भने अस्ट्रियाबाट ४ सय ७७ मेगावाट प्राप्त गरेको छ । फ्रान्स, बेल्जियम, जर्मनी, स्विट्जरल्याण्ड र स्पेनबीच एकैसाथ ग्यास प्रवाह भएको थियो।
फ्रान्सेली ऊर्जा नियमन आयोग (सिआरई) द्वारा परिभाषित गरिए अनुसार हरेक दिन युरोपेली देशहरूले ग्यास र बिजुली आदानप्रदान गर्न युरोपियन राज्यहरूको सिमानाहरू पार गर्ने वा फैलाउने र राष्ट्रिय नेटवर्कहरू एकसाथ जोड्नुपर्छ । त्यसकोलागि ऊर्जा प्रसारण लाइनहरू” समावेश गरेको छ । ४०० भन्दा बढी केबलहरूले ठूलो बिजुली संजाल बनाउन युरोपेली देशहरूलाई एकअर्कासँग जोड्छन् ।
“सन् १९९० को दशकको अन्त्यदेखि निरन्तर विकसित हुँदै आएको यो प्रणालीले युरोपेली देशहरूलाई उनीहरूको आवश्यकता अनुसार ऊर्जा आदानप्रदान गर्न अनुमति दिन्छ” दिगो विकास र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध संस्थान (आइ डि डि आर आइ) का प्रमुख युरोपेली मामिला, ऊर्जा र जलवायु विशेषज्ञ निकोलस बर्घम्यान्स भन्छन्।
उदाहरणका लागि, फ्रान्सले इटालीको विपरीत जाडोमा भन्दा गर्मीमा कम बिजुली प्रयोग गर्दछ जहाँ वातानुकूलित प्रयोग बढी व्यापक छ । गर्मीमा, फ्रान्सले इटालियन छिमेकीलाई आफ्नो बिजुली उत्पादनको ठूलो मात्रा निर्यात गर्दछ र चिसो मौसम फर्किने बित्तिकै यो प्रवृत्ति उल्टो हुन्छ। अर्थात् ईटालीबाट फिर्ता लिन्छ ।
“यो बिजुलीको लागि आवश्यक छ किनभने यसलाई भण्डारण गर्न धेरै गाह्रो छ” बर्घम्यान्स भन्छन् “यस अन्तरसम्बन्धित नेटवर्कको लागि धन्यवाद, फ्रान्सले जाडोमा बिजुली कटौतीबाट बच्न विदेशमा आफ्नो अतिरिक्त उत्पादन बेच्न सक्छ ।”
यद्यपि ग्यास भण्डारण गर्न धेरै सजिलो छ । ईयुको खपत पूर्ण रूपमा मुट्ठीभर देशहरूमा निर्भर छ । रूस बाहेक मुख्य देशहरूमा नर्वे, अल्जेरिया, कतार र अमेरिका हुन्। २०१९ मा, ग्यासले पूर्ण ऊर्जा खपतको २१ प्रतिशत ओगटेको थियो, तर यसको ९० प्रतिशत बाह्य आपूर्तिमा निर्भर थियो। “यो आपसमा जोडिएको सञ्जाल अत्यावश्यक छ किनकि यसले सबै ईयु मार्फत ग्यास ल्याउँछ” विशेषज्ञको भनाई छ ।
यस सन्दर्भमा, फ्रान्को-जर्मन अक्टोबर १३ सम्झौताले स्पष्ट रूपमा संकेत गर्दछ – युक्रेनमा युद्धले परिस्थिति परिवर्तन गरेको छ ।
“यो गतिशीलताको उल्टो संकेत हो” बर्घम्यान्स भन्छन् “त्यतिबेलासम्म, ग्यास मुख्यतया पूर्वबाट पश्चिमतिर जान्थ्यो। यो रूसबाट आयो, पूर्वी युरोप हुँदै पश्चिममा गयो। जब रूसी ट्याप बन्द भयो, हामीले अन्य ठाउँहरू हेर्नुपर्यो, विशेष गरी अल्जेरिया र नर्वेमा। त्यसैले ग्यास अब पश्चिमबाट पूर्वतिर बढी जान्छ ।”
जर्मनी रूसी ग्याँसमा अत्यधिक निर्भर छ । तर फ्रान्सको अवस्था त्यस्तो छैन । किनभने फ्रान्सले नर्वे, अल्जेरिया र अमेरिकाबाट लिक्विफाइड प्राकृतिक ग्यासबाट पनि फाइदा लिन्छ। यसले जाडोको लागि यसको स्टकहरू निर्माण गर्न सक्षम बनाएको छ। यसकारण फ्रान्ससँग जर्मनी भन्दा बढी ग्यास छ।
अर्कोतर्फ, फ्रान्सले सन् २०२१ मा मुख्यतया बिजुली निर्यात गरेको भए पनि यसले आफ्ना छिमेकीहरूलाई ८७ दशमलव १ टेरावाट घण्टा पुर्यायो र ४४ मात्र आयात गर्यो । फ्रान्सेली बिजुली प्रसारण नेटवर्कका अनुसार यसले सन् २०२२ मा आयात दर बढाउनु परेको थियो। यसको ५६ आणविक रिएक्टरहरू मर्मतका लागि बन्द गरिएको थियो। २०२० मा, फ्रान्समा कुल बिजुली उत्पादनको ६७ प्रतिशत आणविक उर्जाले योगदान गर्यो र लगभग एक करोड १० लाख निवासहरू तताउन विद्युत उर्जा प्रयोग गरियो ।
फ्रान्स-जर्मनी बीचको सम्झौता युरोपेली ऊर्जा एकताको कदम ?
“जर्मनी र फ्रान्स बीचको यो राजनीतिक सम्झौता मार्फत हामी ग्यासमा युरोपेली ऐक्यबद्धतामा योगदान गर्नेछौं र आउने हप्ता र महिनाहरूमा बिजुलीमा युरोपेली एकताबाट लाभ उठाउनेछौं” फ्रान्सेली राष्ट्रपती माख्रोंले सेप्टेम्बरको सुरुमा भनेका थिए ।
“तर यो युरोपेली एकता कुनै नयाँ कुरा होइन,” बर्घम्यान्स भन्छन् “यस कठिन परिप्रेक्ष्यमा यो विभिन्न राज्यहरूलाई उनीहरूको राष्ट्रिय हितको रक्षा गर्ने प्रलोभनमा झुक्नु हुँदैन बरु सहयोग गर्नको लागि अगाडि बढ्नुपर्छ भनेर सम्झाउने कदम हो।”
“विशेष गरी यस सम्झौताले यो एक दुबै पक्षले जित्ने (वीन-वीन) प्रणाली हो भनेर देखाउँदछ। फ्रान्सेली ग्यास निर्यातको कारण जर्मनीले निश्चित रूपमा जाडोभरि आफ्नो बिजुली उत्पादनलाई निरन्तरता दिन सक्षम हुनेछ। र त्यसैले फ्रान्सले यो बिजुली आपूर्तिबाट फाइदा लिने निश्चित हुनसक्छ। यो एक दोहोरो फाईदा पुग्ने कुरा हो ।”
यो उर्जा एकता ईयुको अभाव पूर्तिमा पर्याप्त होला ?
रुसले ग्यास आपूर्ति बन्द गरिदिएपछि युरोपेली मुलुकमा अभुतपूर्व एकता देखिएको छ ।
“त्यसैले, छोटो अवधिमा यो प्रणालीले सुनिश्चित गर्दछ कि हामी धेरै कठिनाइहरू बिना जाडो पार गर्न सक्छौं” बर्घम्यान्स भन्छन् “जब ग्यासको कुरा आउँछ, त्यहाँ केही हप्ता पहिलेको तुलनामा अहिले धेरै कम चिन्ताहरू छन् । किनभने धेरै देशहरूले पर्याप्त स्टकहरू निर्माण गर्न सक्षम भएका छन् ।”
“विद्युतको कुरा गर्दा फ्रान्स अझै त्रासमा छ । तर यो मुख्यतया हालैका हप्ताहरूमा देखा परेको सामाजिक आन्दोलनको कारण हो । आणविक रिएक्टरहरू पुन: सुरु गर्दा यसले के परिणाम ल्याउनेछ भनेर अनुमान गर्न गाह्रो छ। फ्रान्समा वास्तविक अनिश्चितता छ। यदि फ्रान्सले आफ्ना रियाक्टरहरु पुन: सुरु गर्न ढिलाइ गर्यो भने यसले फ्रान्सको बिजुली उत्पादनलाई असर गर्नेछ र अभावको वास्तविक जोखिम देखिन्छ ।
“जाडो समाप्त भएपछि २७ वटै देशले एकै पटक र एकैसाथ काम गर्नुपर्छ । सबैका लागि रूसी ग्याँस र जीवाश्म ईन्धनमा निर्भर नबनाउन, सँगसँगै नवीकरणीय ऊर्जामा थप लगानी गरेर काम गर्नुपर्छ। अन्यथा, हामीले सुरक्षित रूपमा यो जाडो पार गरेपनि अर्को जाडोपनि त्यस्तै अनिश्चित हुनेछ” बर्घम्यान्सको निष्कर्ष छ ।
