वर्षाको पानी, आमाको दूध र रगत दिर्घकालिन रसायनहरूद्वारा दूषित

‘सदाका लागि रसायनहरू (केमिकल फरेभर)’ अर्थात् पिफास वर्षाको पानी, आमाको स्तनबाट आउने दूध, जंगली जनावर, अनगिन्ती नदी र पानीका अन्य  स्रोतहरूमा विश्वव्यापी रूपमा पत्ता लगाइएको छ ।

यो व्यापक र खतरनाक प्रदूषणका कारण चिन्ता बढ्दै गएको छ । लगभग १२ सय विभिन्न पदार्थहरूमा यो निरन्तर रहिरहन्छ । यि रसायनहरू प्राकृतिक रूपमा नासिंदैनन् र पिफासका केही रूप नासिन एक हजार वर्ष भन्दा बढी लाग्न सक्छ।

गत हप्ता लगभग ४५ एनजीओहरूको समूहले ईयु सदस्य राष्ट्रहरू र आयोगलाई यी सबै रसायनहरू सधैंको लागि पूर्ण रूपमा प्रतिबन्ध लगाउन आह्वान गर्दै घोषणापत्र प्रकाशित गर्‍यो ।

“त्यहाँ  स्पष्ट प्रमाणहरू छन् जसले वातावरण, वन्यजन्तु र मानव जनसंख्याको पिफास द्वारा विश्वव्यापी प्रदूषण देखाउँदछ” क्लाइन्ट अर्थ र ग्रीनपीस लगायतका संस्थाहरूले लेखेका छन् । तिनीहरूले यी अहिलेसम्म ज्ञात सबैभन्दा लगातार मानव निर्मित रसायनहरू भएको उल्लेख गरेका छन् ।

“त्यहाँ विभिन्न पिफासको एक हजार रुप छन् । तथापि, यो ठूलो चिन्ताको विषय हो कि धेरै सुरक्षित विकल्पहरू सजिलै उपलब्ध भएतापनि विश्व स्तरमा नियमहरूद्वारा हाल केही थोरै मात्र नियन्त्रणमा छन्।”

तिनीहरूले सन् २०२५ सम्ममा उपभोक्ता उत्पादनहरूमा पिफास प्रतिबन्धित गर्न र २०३० सम्ममा पूर्ण प्रतिबन्धको लागि आग्रह गरिरहेका छन् ।

त्यसोभए युरोपमा सदाको लागि रासायनिक समस्या कत्तिको व्यापक छ ? यहाँ पिफास प्रदूषणका केही उदाहरणहरू छन् ।

फ्रान्सको रोन उपत्यकामा फिफास रसायन

फ्रान्सको लियों वरपर, रोन उपत्यकाको मुटुमा लगभग ५०० रासायनिक कम्पनीहरू छन् । मेमा एक विशेष विशेषज्ञद्वारा गरिएको अनुसन्धानले यस क्षेत्रको हावा, माटो र पानीमा व्यापक पिफास प्रदूषण देखाएको छ। यी मानव निर्मित पदार्थहरू १३ स्वयंसेवी आमाको स्तन दूधमा पनि फेला परेका थिए।

पिफासले लियोंको बाहिरी भागमा दुई लाख भन्दा बढी मानिसहरूको पिउने पानीलाई असर गर्न सक्छ जहाँ यी सदाका लागि रसायनहरूको स्तर कथित रूपमा ईयु नियामक थ्रेसहोल्ड भन्दा माथि छ।

रोन उपत्यका पहिले नै यस्ता रसायनहरु धेरै भएको श्रेणीमा छ । वातावरण योजना र आवास र रोन फिशिङ फेडरेशनका लागि क्षेत्रीय निर्देशनालयले गरेको नयाँ अध्ययनले नदीमा रहेका सबै प्रजातिका माछाहरू सधैंका लागि रसायनले दूषित भएको पत्ता लगाएको छ । पर्च प्रजातिको माछामा सबैभन्दा धेरै पिफास देखापरेको थियो र त्यसपछि क्याटफिशमा देखापर्‍यो ।

भेनेटो, इटालीका मानिस रसायनहरूको सम्पर्कमा

घोषणापत्रको केस स्टडीमा इटालीको भेनेटो क्षेत्र समावेश छ। यहाँ तीन लाख ५० हजार मानिसहरू दशकौंदेखि सधैंका लागि रसायनहरूले दूषित बनाएको पिउने पानीमा परेका हुन सक्छन् । उक्त रसायन सन् १९६४ देखि सञ्चालनमा आएको र २०१८ मा बन्द भएको मितेनी कारखानाबाट आएको बताइएको छ ।

यस क्षेत्रका बासिन्दाहरूको रगत परीक्षणले पिफासको स्तर पत्ता लगायो जसले राष्ट्रिय सिफारिसहरू पार गरेको छ । दूषित भएको पत्ता लागेदेखि नै खानेपानी प्रशोधन केन्द्रहरूमा कार्बन फिल्टरहरू जडान गरिएको छ । यीनलाई मर्मत गर्न प्रति वर्ष लगभग १० लाख युरो खर्च गर्छन् ।

बेल्जियमको एन्टवर्प नजिकै सधैं रासायनिक चुहावट

जुनमा अमेरिकी बहुराष्ट्रिय कम्पनी थ्री एम (३ एम) ले रासायनिक चुहावट पछि बेल्जियमको फ्ल्यान्डर्सको क्षेत्रीय सरकारलाई ५७ करोड १० लाख युरो तिर्न सहमत भएको थियो ।

प्रभावकारी पिफास शुद्धीकरणको लागि योजना स्थापनाको क्रममा चित्रित गरिएको ३ एम प्लान्ट। बेल्गा फोटो निकोलस मेटरलिंक

यो विशाल रसायन कम्पनीले बारम्बार पिफासले एन्टर्प नजिकै जेटविजद्रेख्तमा रहेको आफ्नो प्लान्टमा जमिनको पानीमा चुहावट गरिरहेको कुरा अस्वीकार गरेको थियो ।  त्यसपछि अदालतमा मुद्दा पर्‍यो । पछि ३ एम पिफास (PFAS) डिस्चार्ज र उत्सर्जन कम गर्न महत्वपूर्ण कार्यहरू गर्ने वाचा गर्‍यो ।

यो फ्लेमिश (डच भाषी वा फ्लेमिस भाषी) स्वास्थ्य अधिकारीहरूको सन् २०२१ अध्ययनले सदाका लागि रसायन (फरेभर केमिकल) हरूको जोखिमको चिन्ताजनक संकेतहरू देखाएको थियो। बिरुवाको तीन किलोमिटर क्षेत्र भित्र बस्ने ५९ प्रतिशत वयस्क र किशोरहरूको रगतमा एक प्रकारको पिफोसा (perfluorooctane sulfonic acid) को मात्रा केन्द्रित भएको पत्ता लाग्यो।