अर्बपतिहरूको लागि वरदान बन्यो महामारीः भोक र गरिबीको बीचमा हरेक ३० घण्टामा एउटा नयाँ अर्बपतिको जन्म: अक्सफाम रिपोर्ट

महामारीको समयमा प्रत्येक ३३ घण्टामा १० लाखको दरले थप २६ करोड ३० लाख मानिस गम्भीर गरिबीमा परेका थिए।

सारा विश्व कोभिड–१९ को महामारी र त्यसबाट उत्पन्न आर्थिक संकटसँग लडिरहेको र जीवनका आधारभूत आवश्यकताका लागि पनि संघर्ष गरिरहेको बेलामा विश्वका धनीहरूको आम्दानी झनै बढिरहनु जस्तो विडम्बनाको कुरा के होला?

अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था अक्सफामले सन् २०२२ मे २३ मा जारी गरेको नयाँ प्रतिवेदनले महामारीको समयमा हरेक ३० घण्टामा एक अर्बपतिको जन्म भएको देखाएको छ। अर्कोतर्फ यस वर्ष हरेक ३३ घण्टामा १० लाख २६ करोड ३३ लाख जनता चरम गरिबीमा पर्ने आशंका छ।

स्विट्जरल्याण्डको डाभोसमा भइरहेको वर्ल्ड इकोनोमिक फोरम शिखर सम्मेलनको मौका छोपेर अक्सफामले ‘प्रोफिटिङ फ्रम पेन’ अर्थात पीडाको फाइदा शीर्षकको यो प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको हो। डाभोसमा मे २२ देखि मे २६ सम्म आयोजना भइरहेको वर्ल्ड इकोनोमिक फोरमको बैठकमा जलवायु परिवर्तन, कोभिड संकट र युक्रेन जस्ता विषयमा छलफल हुनेछ। सम्मेलनमा देशका शीर्ष नेताहरुका साथै विश्वका धेरै ठूला व्यवसायीहरूको सहभागिता रहने छ।

अक्सफाम इन्टरनेशनलका कार्यकारी निर्देशक गेब्रिएला बुचर भन्नुहुन्छ, “विश्वभरका अर्बपतिहरू महामारीको समयमा आफ्नो भाग्य र व्यवसायमा भएको अविश्वसनीय वृद्धिको उत्सव मनाउन डाभोसमा आइपुगेका छन्। पहिले महामारी र त्यसपछि खाद्यान्न र ऊर्जाको मूल्यमा भएको भारी वृद्धि उनीहरूका लागि वरदान सावित भएको छ।”

अर्बपतिहरूका लागि वरदान

यसैबीच, गरिबीविरुद्धको दशकौं लामो युद्ध गरिबको पक्षमा हुन सकेको छैन। त्यसैगरी आधारभूत उपभोग्य वस्तुको मूल्यवृद्धिका कारण लाखौं मानिसले जीवनयापनका लागि संघर्ष गरिरहेका छन्। प्रतिवेदन अनुसार आज विश्वमा २,६६८ अर्बपति छन्, जुन २०२० को तुलनामा ५६३ बढी हो।

तिनीहरूको कुल सम्पत्ति १२७ ट्रिलियन डलर छ, जसमा यस अवधिमा करिब ३.७८ ट्रिलियन डलरले वृद्धि भएको छ। तिनीहरूको सम्पत्ति विश्वव्यापी जीडीपीको १३.९ प्रतिशत बराबर छ। यो सम्पत्ति सन् २००० यता झण्डै तीन गुणा बढेको छ, जुन त्यतिबेला ४.४ प्रतिशत थियो।

यति मात्र होइन, यो धनी र गरिबबीचको खाडल साह्रै गहिरो भएकोछ किनकी विश्वका १० धनी व्यक्तिको सम्पत्ति विश्वको सबैभन्दा कमजोर ४० प्रतिशत जनसंख्याको कुल सम्पत्तिभन्दा बढी छ, जसको कुल जनसंख्या करिब ३१० करोड छ।

त्यस्तै, विश्वका २० धनी व्यक्तिको सम्पत्ति उप-सहारा अफ्रिकाको कुल जीडीपीभन्दा बढी छ। यति मात्र होइन, ५० प्रतिशत गरिब वर्गका मानिसले धनी वर्गका व्यक्तिको सरह एक वर्षको आम्दानी गर्न चाहेमा त्यसका लागि ११२ वर्षसम्म काम गर्नुपर्छ।

प्रतिवेदनका अनुसार खाद्यान्न तथा उर्जाको मूल्यवृद्धिले जनता चिन्तित हुँदा र यसको मूल्य दशककै उच्च विन्दुमा पुगेको छ। योसँगै यस क्षेत्रसँग आवद्ध अर्बपतिको सम्पत्ति विगत दुई वर्षमा ४५ हजार ३०० मिलियन डलरले बढेको छ। यसको अर्थ उनीहरूको सम्पत्ति हरेक दुई दिनमा १०० मिलियन डलरभन्दा बढीले बढेको छ।

मानवताका लागि ठूलो खतराः असमानताको बढ्दो खाडल

प्रतिवेदनले गत वर्ष विश्वमा खाद्यान्नको मूल्य ३० प्रतिशतभन्दा बढीले वृद्धि भएको देखाएको छ। यसैगरी, महामारीको समयमा दुई वर्षमा खाद्य क्षेत्रसँग आवद्ध ६२ नयाँ अर्बपतिको जन्म भएको छ। विश्वको खाद्यान्न व्यवसायसँग जोडिएको परिवार ‘कारगिल’ को परिवारमा अहिले १२ अर्बपति छन्, जसको संख्या महामारी अघि आठ थियो। वास्तवमा कारगिल कम्पनी तथा अन्य दुई कम्पनीहरूले विश्वव्यापी कृषि बजारको ७० प्रतिशत नियन्त्रण गर्दछ।

कीर्तिमानी स्तरमा पुगेका खाद्यान्नको मूल्यले सामाजिक र राजनीतिक उथलपुथल बढाइरहेको छ। संयुक्त राष्ट्र संघले हालै जारी गरेको एक अनुमानले ५३ देशका १९ करोड ३० लाख मानिस गम्भीर स्तरको भोकमरीको सामना गर्न बाध्य भएको देखाएको छ।

अर्कोतर्फ, महामारीको समयमा औषधि क्षेत्रसँग आवद्ध ४० नयाँ अर्बपति पनि देखा परेका छन्। मडोना र पीफाइजर जस्ता औषधि कम्पनीहरूले कोभिड–१९ खोपमा आफ्नो एकाधिकारका कारण प्रत्येक सेकेण्डमा १००० डलर नाफा कमाउँदै आएका छन्। तर, यी औषधि उत्पादन गर्न सामाजिक लगानीका रूपमा अर्बौं डलर खर्च गरिएको थियो। यस्तो हुँदा पनि सरकारले यी खोपहरूको लागतभन्दा २४ गुणा बढी शुल्क लिइरहेका छन्। यही समयमा, कमजोर देशहरूमा जनसंख्याको 87 प्रतिशत अझै पनि पूर्ण रूपमा खोप लगाइएको छैन।

बुचरका अनुसार, महामारीको बीचमा जहाँ लाखौं मानिसहरूले आफ्नो खाना त्याग्नुपरेको थियो। बालबालिका शिक्षाबाट बञ्चित भए र पूर्वी अफ्रिकी देशहरूमा हरेक मिनेटमा एकजना भोकले मरिरहेका थिए। यति हुँदाहुँदै पनि यी मानिसहरूको बढ्दो धनसम्पत्ति र बढ्दो असमानता मानवताको दृष्टिकोणले पनि खतरा हो।

सम्पत्ति आर्जन गर्नु गलत होइन। तर विपद्को घडीमा जब संसारभरका मानिस आफ्नो जीवन, स्वास्थ्य जस्ता आधारभूत आवश्यकताका लागि संघर्ष गरिरहेका छन्, तब यी अर्बपतिहरूको सम्पत्तिमा भएको तीव्र वृद्धिले धेरै प्रश्नहरू खडा गरेको छ।

यी धनीहरूले मौकाको फाइदा उठाएर प्रणालीमा धाँधली गरिरहेका छन्, जसमा सरकारले पनि नजानेर सहयोग गरिरहेको छ। देश र विश्वमा बढ्दो निजीकरण उनीहरूका लागि विशेष फाइदाजनक भएको छ। यस्तो अवस्थामा अक्सफाम इन्टरनेशनलले बढ्दो असमानता हटाउन यी अर्बपतिहरूको सम्पत्तिमा कर लगाउन आह्वान गरेको छ।

बुचरका अनुसार, विकासको युगमा पनि हामी मानवताबाट पछि हट्न सक्दैनौं। महामारीको यस युगमा अहिलेसम्म हामीले ६३ लाखभन्दा बढी मानिसको ज्यान गइसकेको छ। अनगिन्ती यस्ता व्यक्तिहरू छन् जो अझै पनि आफ्नो दैनिक आवश्यकताहरूको लागि संघर्ष गरिरहेका छन्।

बुचरका अनुसार, यो धर्ती सबैको साझा सम्पदा हो, यसमा साना ठूलाको विभेद हटाएर सबैलाई साथमा लैजानुपर्छ।

आवरण तस्बिरः धनुषाका मुसहर बालक/राजेश घिमिरे