एनआरएनए नेतृत्वमा पुग्दा खस्केको गरिमा

नेपाली कांग्रेसले शेष घलेले आव्हान गरेको महाधिवेशनमा भएका एक जना मुख्य मानिसलाई एक दिन पहिले यु टर्न गराएर स्वाट्टै संस्थापन पक्षतिर लगिदिएको कुरो जुन गर्नु भएको छ खास कुरोनै त्यहिंनिर छ । त्यो किन ल्यायो त भने नल्याएको भए एनआरएनए फुट्ने थियो । त्यो त महसुस गरेको हो नी नेपाली कांग्रेसले । त्यहाँ राखिरहेको भए त्यहाँ एउटा अधिवेशन हुन्थ्यो अर्कोतिर अर्को अधिवेशन हुन्थ्यो । त्यसपछि परराष्ट्र मन्त्रालयपनि कहाँ जाने कहाँ नजाने ? कसलाई मान्यता दिने कसलाई नदिने ?

हाम्रो त आफ्नै दाबी थियो- त्यहाँ त्यसरि महाधिवेशन हुनैसक्दैन । त्यो हुनसक्दैन भन्ने कुरापनि त पछि महसुस गर्नुभयो नी उहाँहरुले । हुनसक्ने भए त परराष्ट्रमन्त्री, प्रधानमन्त्री त्यहिं जानुहुन्थ्यो । त्यहाँ किन जानु भएन ? त्यहाँ जाँदा संस्था फुट्ने भयो भनेर । त्यहाँ त संस्था फुट्न अन्तिम अन्तिममा पुगिसक्या रैछ । यो भन्दा अगाडि हामी बढ्यौं भने यो संस्था फुट्ने रैछ । यो फुटाउन हुँदैन भन्ने उहाँहरुले महसुस गरेर आउनुभएको हो । नत्र त संस्था फुट्थ्यो नी !

राजनितिक पार्टीसित नाफा घाटा त होलान् । तर त्यो भन्दापनि संस्था नफुटाउन खोजेको हो । फाईदा घाटाको लडाई त राजनितिक दलहरुले मात्रै होइन तपाई हामी सबैले गरिहाल्छौं । तर संस्था फुटाउँदा फाईदा कसैलाई हुँदैन । मुख्य कुरा त्यहाँनिर छ नी । संस्था फुटाउने दुस्साहस कसैले गर्न हुन्न र फुट्दा सबैलाइ घाटा हुने रैछ भन्ने सबैले महसुस गरेको मैले अनुभुत गरेको छु ।

कुनै ब्यक्ति एक जना भएर संस्था चल्छ नत्र चल्दैन भन्ने कुरो साँचो होइन । ब्यक्तिको प्रभावले मात्रै त्यसो हुन्न । भोलि मेरोपनि आवश्यकता नरहन सक्छ । म सक्रिय भएँ, योगदान गरें भने मेरो आवश्यकता रहन्छ नत्र बिगार्नैकालागि म त्यहाँ किन चाहियो ?

त्यसैले ब्यक्तिगत रुपमा शेष घलेको प्रसंगमा हिजो उहाँको राम्रो देन थियो एनआरएनएमा । राम्रो कामपनि गर्नुभएको थियो । पछिल्लो दिनमा अलिकति फुटाउने गतिबिधिमापनि उहाँ लाग्नुभयो । त्यस्तै फुटाउने गतिबिधिमा लाग्नकोलागि चाहिँ उहाँको आवश्यकता छैन । संस्थालाई आवश्यक परेन । हिजो जस्तो भूकम्पमा काम गर्नुभयो, भवन बनाउने काममा लाग्नुभयो । संस्थामा सामाजिक काम जसरि गर्नुभयो त्यस्तै काम गर्नुभयो भने आवश्यकता रहन्छ उहाँको । यो संस्था सामाजिक, परोपकारि काम गर्ने राम्रो प्लेटफर्म हो, यो जरुरि छ भन्ने उहाँलाई लाग्छ भने उहाँ आएर काम गर्नुहुन्छ । नत्र उहाँ आएर काम गर्नुहुन्न ।

यो संस्थामा कुनै ब्यक्ति हुनैपर्छ भन्ने लाग्दैन । शेष घले नहुँदापनि चलेको थियो । उपेन्द्र महतो नआउँदापनि अधिवेशन चलेकै थियो । भोलि नहुँदापनि चल्छ । त्यसैले ब्यक्तिलाई धेरै प्राथमिकता दिनुपर्छ जस्तो लाग्दैन ।

पैसाको मात्रै कुरा संस्थामा भएन । शेष घले के संस्थामा पैसा मात्रै दिएर शेष घले भएको हो त ? उहाँले नेत्रित्वपनि गर्नुभएको थियो । हिजो बिचारपनि दिनुभएको थियो । शेष घले एक्लैले कति दिनुभयो त ? संस्थामा अहिलेसम्म अरबौंको काम भएको छ । त्यो अरबौंको काममा शेष घलेको मात्रै त थिएन । उहाँले मात्रै पैसा दिएर यत्रो भएको होइन नी संस्था ! त्यसैले पैसाकै लागि शेष घले खोजिएको थियो भन्ने कुरापनि होइन । उहाँ एउटा राम्रो ब्यक्तित्व भएको ब्यक्ति हो । ईमान्दार मान्छे हो । काम गर्दा ईमान्दार भएर गर्नुभएको थियो । चार वर्ष त मैले सँगै काम गरेको हो । त्यसरि काम गर्नुभयो भने भोलिपनि आवश्यकता रहन सक्छ ।

मान्छेको उमेरपनि हुन्छ । मान्छे सधैं उत्तिकै सक्रिय रहनपनि सक्दैन । मान्छे बुढोपनि हुँदै जान्छ । बुढो हुँदै गएपछि मान्छेका सोचाईहरुपनि बुढा हुँदै जान्छन् । गैर आवाशीय नेपाली संघ त एउटा अभियान हो । नेपालका राजनितिक दलजस्तो होइन । त्यसैले युवा मान्छे आउनुपर्छ । मेरो आफ्नैपनि गैर आवाशीय नेपाली संघमा उपादेयता सक्कियो भन्छु । म धेरै सक्रिय भएर लाग्ने होइन ।

नेपालका दलहरु देख्नुभएन ? म एसएलसी दिँदा जुन प्रधानमन्त्री हुनुहुन्थ्यो अहिलेपनि त्यहि प्रधानमन्त्री हुनुहुन्छ । गैर आवाशीय नेपाली संघलाईपनि त्यस्तै बनाउन खोजेको त होइन होला हामीले । एनआरएनएमा सधैं बुढा पुरानाहरु सक्रिय भैराख्नुहुँदैन । सामाजिक काम गर्ने संस्था हो यो । परोपकारी काम गर्ने बेला संझिए भैहाल्यो नी । त्यसैले नयाँ, युवाहरुलेनै नेत्रित्व गर्नुपर्छ भन्ने मेरो मान्यता हो ।

शेष घले आइदिनुस् भनेर मैले फकाउनेपनि होइन । मैले किन फकाउने ? पदिय जिम्मेवारीमा नभएपछि मैले किन फकाउनुपर्‍यो ? राम्रो काम गर्नकोलागि, संस्था एकताबद्द गराउनकोलागि मैलेनै किन फकाउन जानुपर्‍यो ? उहाँले मलाई फकाउन आएपनि भयो नी ।

तर म अध्यक्ष हुँदा उहाँले जुन गतिबिधि याक एण्ड यती होटेलमा गर्नुभयो “त्यसलाई रोक्नुस् । साँच्चै तपाई सक्रिय भएर काम गर्ने मन छ भने यहि संस्था छ । यहिँ मिलेर काम गर्न सकिन्छ । यसलाइ रोक्नुस्” भन्न म आफैं गएको थिएँ ।

एकचोटी केहि साथीहरुले शेष घलेको तर्फबाट एउटा ड्राफ्ट लिएर आउनुभयो । मैले यस्सो हेरें । मिलेर जान नसक्ने कुरा केहिपनि थिएन । ‘ल म यसमा सहि गरेर पठाइदिन्छु । तपाईहरुले यसमा उहाँको सहि गरेर ल्याउनुस्’ भनेर पठाएँ । वार्ता समिति भनेर उहाँहरुलेनै बनाउनुभएको रहेछ । शेष घलेलेनै बनाउनुभएको हो वार्ता समिति । मलाई त थाहपनि थिएन ।

मैले ‘मलाई तपाईहरुसित वार्ता गर्न केको वार्ता समिति गठन गरिराख्नुपर्‍यो । आउनुस् वार्ता गरौं तपाईहरुसित । तपाईहरुसित वा शेष घलेसितै कुरा गर्नपरेपनि गर्छु । के हो यो बिचबिचमा वार्ता समिति ? उहाँसित सिधै कुरा गराउनुस् न’ भनें मैले । म उहाँलाईनै फोन गर्छु भनें । मैले खबरनै पठाएँ । ‘तपाईलाई म भेट्दै छु’ भनेर । ‘यो वार्ता समितिले बेक्कारमा झन राम्रो म्यासेज दिंदैन’ मैले भनें । मैले सहि गरेर पठाएपछि उहाँले सहि गर्नुभएन ।

त्यसपछि साथीहरुले ‘त्यहिं जाउँ, भेटौं भन्नुभयो ।’ म गएँ ।

गएपछि ‘उद्घाटन सेसन शुरु भैसक्या छ । आइसिसीले अगाडि बढाउनुस्’ भन्नुभयो ।

मैले ‘ल ठिकै छ’ भनें । जबकि अरु साथीहरु कसैलेपनि मान्नुभएको थिएन । हाम्रो उद्घाटन सत्र कस्तो हुन्छ तपाईलेपनि देख्नुभयो । उद्घाटन समारोहमा कोको अतिथि, प्रमुख अतिथि आउँछन् त्योपनि देख्नुभयो । शेष घलेको उद्घाटन सत्रमा त एक जना मन्त्री जानुभएको थियो । थाह पाइहाल्नुभयो, माओवादी केन्द्रका तर्फबाट अर्थमन्त्री जानुभएको थियो । माओवादी केन्द्रको अध्यक्ष पुष्पकमल दहाल ‘प्रचण्ड’ले भाषणमै भन्नुभएको छ । “उहाँ झुक्किएर, थाह नपाएर जानुभएको हो । उहाँलाई फर्किनुस् भनेर मैले भनें” भन्नुभयो । त्यस्तो उद्घाटन सत्रलाई उद्घाटन सत्र कसरि भन्ने ?

तैपनि “तपाई यसमा खुशि हुनुहुन्छ भने धेरै साथीहरुले मान्नुभएको छैन । म साथीहरुलाई मनाउँछु । त्यसलाई उद्घाटन सत्र मानेर जाउँ । त्यसपछि अधिवेशन चाहिं हामीले गर्न पाउनुपर्छ” भनें ।

मैले त्यसो भनेपछि फेरि उहाँले “हैन, यो हलमा जति मान्छे हुनुहुन्छ त्यो मान्छेको बिचमा मात्रै निर्वाचन हुनुपर्छ” भन्न थाल्नुभयो ।

त्यो हलमा त सय जनापनि थिएनन् । त्यहाँ जति साथीहरु जानुभएको थियो उहाँहरु त फर्केर हामीतिर आइसक्नुभएको थियो । मैले सुनेको पछि त जम्मा ५८ जना हुनुहुन्थ्यो रे । त्यो चानचुन सय जनाको सूचीमा मेरोसमेत नाम थियो । तपाई आफैं सोच्नुस् यो कसरि आएको छ ।

त्यति भन्दापनि मैले ‘ल शुरुमा उद्घाटन त्यसैलाई मानौं । अगाडि बढौं’ भन्दापनि उहाँले मान्नुभएन । नमानेपछि उहाँको उद्देश्य त फुटाउनेनै रैछ भनेर बुझियो ।

त्यहाँ एनसिसीका अध्यक्षहरुपनि हुनुहुन्थ्यो । उहाँहरुलेपनि ‘जानुपर्छ’ भन्नुभयो । नमानेपछि एनसिसीकै साथीहरुले ‘ए उहाँले त संस्था कमजोर बनाउन लागेको रैछ । अब उहाँको पछि लागेर काम छैन’ भन्दै साथीहरुलेनै उहाँलाई छोडेर आउनुभएको हो ।

पछिल्लो समयमा मैले उहाँको संस्था प्रतिको राम्रो बुझाई, हेराई पाइन । जसरि मैले उहाँसित संवाद, छलफल र संगत गरें । ‘साथीहरुले आफूलाई त्यहाँ पुर्‍याउनुभयो’ भनेर भन्नुभयो उहाँले ।

एनसिसीका अध्यक्षहरु राखेर “तपाईहरुले यसरि मलाई अगाडि बढ्न भन्नुभयो । अहिले तपाईहरुले साथ छोडिदिने ?” भन्दै उहाँ कड्किनुभएको थियो । तर कसैले भन्यो भन्दैमा गलत कुराको पछि लाग्न त सकिंदैन, हुँदैन नी ।

पछिल्लो समयमा संस्थाप्रतिको बुझाई उहाँको नकारात्मकनै थियो । यो संस्थाप्रति, नेत्रित्वलाई सहयोग गर्ने कुरामा उहाँ नकारात्मक हुनुहुन्थ्यो भन्ने कुरा उहाँको गतिबिधिले प्रष्ट पार्छ ।

पछिल्लो समयमा नेत्रित्वमा जान चाहने साथीहरुको उक्साहटमा लागेर भनेपनि हुन्छ परराष्ट्र मन्त्रालय त्यसरि उहाँहरुसित संलग्न हुनुहुँदैनथ्यो । त्यसमा मात्रै मेरो कार्यकालको मलाई चित्त दुखाइ हो । तर पछि आएर हामी सबैले महसुस गर्‍यौं । उहाँहरुलेपनि महसुस गर्नुभयो । यि सबै कुराहरुलाई हामी सबैले भुल्ने भन्ने कुरा परराष्ट्रमा जाँदा भएको छ । मैले भुल्या छु । उहाँहरुलेपनि भुल्नुभएको छ । यसलाई फेरि नङ र मासुको जस्तो संवन्ध बनाएर हामी अगाडि बढ्नुपर्छ ।

बाँकी मेरो कार्यकालमा प्रतिबद्दता जनाएका सबै काम पुरा भए । संस्थामा १३, १४ करोड घाटा थियो । त्यो घाटा पूर्ति गरेरपनि ७०, ७२ लाख प्लस भएको छ । कोरोनाकालमा यति धेरै काम गर्‍यौं । परोपकारि कोष बन्यो । १० अर्बको लगानी कोष शुरु भयो । त्यसैले मैले मेरो कार्यकालमा यो गर्न पाइन, सकिन भनेर पछुतो मान्नुपर्ने केहि छैन । बरु म राम्रो गरें भनेर खुशि छु ।

तपाईहरुलाइ जस्तै तीन जना अध्यक्ष भएको मलाईपनि राम्रो लागेको छैन । यो कहाँ प्रिय निर्णय हो र ? तपाईहरुलाई भन्दा मलाई बढी मन परेको छैन होला । तीन जना अध्यक्ष कसरि नबनाउने होला, नबनाउन के गर्नुपर्ला भनेर म त त्यहिं भित्र बसेरपनि छटपटिएको थिएँ ।

तर महाधिवेशनको ३६०० प्रतिनिधिले एक मतले पास गर्नुभएको कुरा के हो भने एकता पहिलो प्राथमिकता । यो पटकलाई सबै कुरा भुलौं । नेत्रित्वमा आउन चाहने, पदका आकांक्षीहरुको कारणलेनै यो विवाद आएको हो । कसैले लुकाउनुपर्दैन । ‘म नेत्रित्वमा पुग्न आवश्यकता छैन’ भनेर त्यो उदारता देखाउन सकेनन् कसैलेपनि । त्यसैले ति प्रव्रित्तिका बिरुद्द भोलि समिक्षापनि गर्ला । ति मान्छेहरुलाईपनि चिन्ला संस्थाले । नेत्रित्वमा पुग्नैकालागि के के गर्दा रहेछन् संस्थामा भन्ने कुरा त तपाई हामी सबैले मूल्यांकन गरौंला ।

संस्थाको लागि, ल पद लेउ, कुन कुन पद लिनुपर्ने हो त्यसमा पुग, तर संस्थालाई एकताबद्द राखिदेउ भन्ने कुरामा चाहिं संस्थाको गरिमा गिरेको छ जस्तो मलाइ लाग्दैन । त्यसैले संस्थाको गरिमा चाहिं बचेको छ । बरु नेत्रित्वमा पुग्ने साथीहरुको, आकांक्षीहरुको गरिमा गिरेको छ भन्नुपर्दा मपनि सहमत छु । तर सँगसँगै भोलि राम्रो काम गर्नुभयो । मिलेर काम गरेर संस्थाको उचाई बढाउने काम गर्नुभयो साथीहरुले भने अहिलेको घटेको गरिमा बढाउँछन् र संस्थापनि उचाईमा पुग्छ ।

(गैर आवाशीय नेपाली संघका निवर्तमान अध्यक्ष पन्तले अप्रिल ३ आइतवार नेपालप्लससित गरेको अन्तर्वार्ताका केहि अंश-संपादक)