बोक्सीलाई माफी दिन संसदमा मतदान गर्दै स्कटल्याण्ड

Public domain via Wikimedia Commons

शताब्दीयौं अघि बोक्सीविद्या अपनाएबापत मुद्दा खेपेका र मृत्युदण्ड दिइएका हजारौं मानिसहरूलाई माफी दिने वा नदिने भन्नेमा स्कटल्याण्डको संसदमा मतदान हुने भएको छ । यस अघि राज्यका तर्फबाट प्रधानमन्त्रीले माफि मागिसकेकि हुन् । स्कटिश संसदले त्यस्ता हजारौं मानिसहरूलाई आधिकारिकरुपमा माफी दिने भन्दै मतदान गर्न भनेको हो । आरोपित धेरै जसो महिला छन् ।

स्कटिश संसद सदस्य नताली डोनले सामाजिक सञ्जालमा लेखेकी छिन् “दोषी ठहरिएका र मृत्युदण्ड पाएकाहरूलाई माफी दिन संसदमा सदस्यहरूको विधेयकको प्रक्रिया सुरु गरिने छ ।” तर कुन मितिमा मतदान हुने हो भन्ने उनले तोकेकि भने छैनन् ।

“यी महिलाहरूको गलत अपराधीकरणले आधुनिक युगमा लैङ्गिक स्टिरियोटाइपहरूलाई मात्र बलियो बनाउँछ । मलाई विश्वास छ कि यो गलतलाई सच्याउनुले चुनौतीपूर्ण लैङ्गिक र पितृसत्तात्मक मनोवृत्तिमा वास्तविक प्रभाव पार्नेछ जुन अझै पनि समाजमा अवस्थित छ “बहुमत स्कटिश नेश्नल पार्टीका सदस्य डनले भनिन् ।

विचेज अफ स्कटल्याण्ड वेभका अनुसार उनले वकिल क्लेयर मिचेल क्यूसीको नेतृत्वमा “विचेस अफ स्कटल्याण्ड” समूहलाई धन्यवाद दिइन् । उक्त समुहले सन् १५६३ र १७३६ बीच बोक्सीविद्याको आरोपमा कानुनी क्षमा प्राप्त गर्न, आधिकारिक माफी दिलाउन र राष्ट्रिय स्मारक प्राप्त गर्न अभियान चलाइरहेको छ ।

डनले त्यतिबेला के भयो र अहिले के हुन्छ भन्ने बीचको भिन्नता देख्न सकिने बताएकि छन् । “हाम्रो समाज अझै पनि समान छैन र किनभने हामी अझै पनि समान छैनौं । हामीले व्यक्तिगत रूपमा गलत सजाय पाएको बेलालाइ अहिले पहिचान गर्नु महत्त्वपूर्ण छ”
उनले भनिन् ‘क्षमा भनेको आधिकारिक र कानुनी रूपमा यी व्यक्तिहरू बोक्सी थिएनन् भनेर मान्यता दिनु हो । जबकि माफी माग्नुपर्छ भन्नु चाहिं धेरै मानिसहरू बोक्सीविद्याको आरोपमा थिए तर मरे वा भागे ।

तिनीहरूमध्ये केहीलाई बोक्सीविद्याको आरोपबाट मुक्त गरिएको तर त्यसपछि तिनीहरूको जीवन बर्बाद भएको मिचेलले बताईन् ।

“तपाईले परीक्षण पछि दोषी ठहरिएका व्यक्तिहरूलाई मात्र माफी दिन सक्नुहुन्छ, जो दोषी पाइएका छन् । तर बोक्सीविद्याको परीक्षणबाट प्रभावित धेरै मानिसहरू थिए जो कहिल्यै दोषी ठहरिएनन् ।”

इतिहासकारहरूका अनुसार लगभग ३,८३७ मानिसहरूलाई स्कटल्याण्डको बोक्सीविद्या ऐन अन्तर्गत बोक्सीको आरोप लगाइएको थियो जुन लगभग २०० वर्षसम्म प्रभावकारी रह्यो । हालको युरोपेली क्षेत्रमा सबैभन्दा बढी बोक्सी मानेर सजाय पाउनेमा सबैभन्दा बढी स्कटल्याण्डका महिला थिए ।

यस समयमा, बोक्सीविद्यालाई एक हत्याजन्य अपराध मानिन्थ्यो र यसमा दोषी ठहरिएकाहरूलाई घाँटी थिचेर मारिन्थ्यो । त्यसपछि खम्बामा जलाइन्थ्यो ताकि त्यहाँ शरिर गाड्न नपरोस् । त्यो बेला कतिपय महिलालाई बोक्सीको आरोपमा ढुंगामा बाँधेर राखिन्थ्यो । दुई तिहाइ संदिग्धहरूले यो सजाय, नियति भोगे । यो भनेको यति सानो देशकालागि ठूलो संख्या हो ।

जो अभियुक्तहरू थिए मुद्दाको पर्खाइमा रहेको स्वीकारोक्ति लिनैकालागि जेलमा थुनिएका थिए । तिनलाई यातना दिइयो। महिलाहरूलाई आफ्नो पक्षमा बोल्न अनुमति थिएन। निद्राको अभाव हुन दिएर यातनाको रूपमा प्रयोग गरियो। साथै शैतानको चिन्हको प्रमाण फेला पार्न भन्दै संदिग्धहरूलाई पिनले रोपिन्थ्यो, छुरा प्रहार गरिन्थ्यो ।

“महिला बोक्सी थिइन् भनेर प्रमाणित गर्ने पहिलो तरिका पनि अचम्मको थियो । यदि तपाईलाई ‘क्वारेलसम दाम (झगडालु महिला)’ भनेर वर्णन गरिएको छ भने परीक्षणमा त्यहि प्रमाणहरू राखिएको हुन्थ्यो। प्राय मानिसहरूसँग बहस गर्ने महिलालाई त्यसरि वर्णन गरेर राखिएको हुन्थ्यो ।

“यसको मतलब के भने यदि तपाईं कसाइले तपाईंलाई कति मासु दियो भनेर वा तपाईं आफ्ना छिमेकीहरूसँग बहस गर्न जान्ने व्यक्ति हुनुहुन्छ वा तपाईं सामान्यतया एक बोलक्कड व्यक्ति हुनुहुन्छ भने त्यो तपाईंको विरुद्ध बोक्सीको आरोपको रूपमा प्रयोग हुन्थ्यो ।”

विचेज अफ स्कटल्याण्ड वेभका अनुसार स्कटल्याण्डका राजा जेम्स छैठौंले १५६६ देखि १६२५ सम्म शासन गरे । उनले आफूलाई बोक्सीविद्यामा विशेषज्ञ ठान्थे र १५९७ मा दार्शनिक पाठ “डेमोनोलोजी” लेखे । उनको शासनकालमा बोक्सीको शिकार क्रूर थियो।

अन्ततः १७३६ मा बोक्सीविद्या अवस्थित छैन भन्ने मान्यता प्राप्त भयो । त्यसपछि कानून परिवर्तन भएको थियो।

बोक्सी परीक्षणका नतिजाहरूले २०० वर्ष भन्दा बढीको अवधिमा महिलाहरूमा त्रास स्रिजना गर्‍यो । धेरै महिला डराए। आतंकित भए ।

“उनीहरू बाहिर उभिनपनि डराए। तिनीहरू आफ्नो विचार व्यक्त गर्न डराउँथे । यसले महिलाहरूलाई डरैडर, त्रासै त्रासमा राख्यो। र यसले प्रभाव पारेको छ। लामो समयसम्मको प्रभाव ।

“यो महिलाहरूको मानसिकतामा परेको छ जसले गर्दा उनीहरूबाट आफ्ना छोराछोरीहरूमा पनि पार्छ “मिचेलले भनिन् ।

आज स्कटल्याण्डमा यस कानून अन्तर्गत दोषी ठहरिएकाहरूको स-साना स्मारकहरू बनाइएका छन् । तर स्कटल्याण्डको ‘बोक्सी बिरोधी समूह’ ले भने तिनीहरूले आफ्नो ज्यान गुमाउनेहरूका लागि माफीको प्रतिनिधित्व गर्नुको सट्टा बोक्सीहरूलाई सम्झने गरेको बताएको छ ।

मिचेल भन्छिन् “यी महिलाहरूले न्यायको गर्भपात भोग्नुपरेको कुरालाई मान्यता दिन आवश्यक छ। समूहले एउटा स्मारक चाहन्छ जुन “महिलाको इतिहासलाई प्रतिबिम्बित गर्ने सार्वजनिक स्थान हो, जसले यी महिलाहरूलाई भएको न्यायको भयानक गर्भपातको कथा बताउँछ र मानिसहरूलाई यसको बारेमा जानकारी गराउँछ ।”

स्कटल्याण्डको संसदमा मस्यौदा तयार गर्ने, प्रस्तुत गर्ने र त्यसमा मतदान गर्नेलगायतका सदस्यको विधेयक प्रस्ताव गर्न लामो प्रक्रिया लाग्यो ।

यो समूहले मार्च ८, २०२२ मा अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसमा स्कटल्याण्ड सरकारले पीडितहरूसित आधिकारिक माफी माग्ने आशा राखेको थियो । सोहि अनुसार गत मार्चको दोस्रो साता स्कटल्याण्डका प्रथम मन्त्री निकोला स्टर्जनले अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसमा बोक्सीविद्या ऐन १५६३ अन्तर्गत यातना र प्रायः मृत्युदण्ड दिइएका ४,००० मानिसहरूसित औपचारिक माफी मागिन् । त्यसमा मुख्यतया महिलाहरू थिए ।

अहिले स्कटल्याण्डको संसदले ति सबै अन्याय र अत्याचारमा परेकाको नामावली उतार्न भनेको छ । र संसदबाटै पास गरेर गलत ईतिहासलाई सच्याउन र तिनलाई न्याय दिन खोजेको छ ।

“यो विजय होइन। म यसलाई सही दिशामा सकारात्मक कदमको रूपमा वर्णन गर्दछु। हामीले धेरै आशा गरेका छौं कि हामीले अभियानमा सफलता पाउनेछौं । तर हामी अझै त्यहाँसम्म पुगिसकेका भने छैनौं,” मिचेलले भनिन् ।