विमान दुर्घटनाको कारण पत्ता लगाउने ब्ल्याक बक्स के हो र कसरी काम गर्छ ?

६८ यात्रु र चालक दलका चार सदस्य बोकेको यति एयरलाइन्सको विमान पोखरा विमानस्थलमा अवतरण गर्नु दुई किलोमिटर अघि नै आइतवार दुर्घटनामा परेपछि त्यसको कारण बारे धेरैलाई जिज्ञासा  छ ।

यो दूर्घटनाले नागरिकहरुमाझ सरकार र विमान कम्पनीप्रति आक्रोश पैदा गराएको छ । नेपाल हवाई मामिलामा अत्यन्त असुरक्षित रहेको, थोत्रा विमान, बिना रेखदेख चलाउने गरेको भनेर देशभित्र र बाहिरबाटपनि ब्यापक आलोचना भएको छ । यो

नेपाल सरकारले पोखरा विमान दुर्घटनाको कारण पत्ता लगाउन पाँच सदस्यीय समिति गठन गर्न निर्देशन दिएको छ । विज्ञहरूको यो समितिले विमान दुर्घटना हुनुभन्दा केही बेरअघि विमानमा के के भयो भन्ने कुरा पत्ता लगाउन विमानको ‘ब्ल्याक बक्स’ खोज्ने सम्भावना छ ।

ब्ल्याक बक्स के हो र यसले कसरी काम गर्छ?

‘ब्ल्याक बक्स’ एक उपकरण हो जसले वायुको गति, उचाइ, ठाडो वा छड्के रुपमा रहेको उसको अवस्था, उसको उडानको स्थिति र इन्धन प्रवाह जस्ता कारकहरू सहित विमान र उडान प्यारामिटरहरूको प्रदर्शन रेकर्ड गर्दछ । यसले वास्तवमा दुईवटा वस्तु समावेश गर्दछ – फ्लाइट डाटा रेकर्डर (FDR) र ककपिट भ्वाइस रेकर्डर (CVR)।

फ्लाइट डाटा रेकर्डर (FDR) बाहेक, ककपिट भ्वाइस रेकर्डर (CVR) ले पाइलटहरू र तिनीहरूको हवाई ट्राफिक नियन्त्रणसँगको आदानप्रदानहरू बीचको ककपिट भित्रको कुराकानी रेकर्ड गर्दछ । ध्यान दिनुपर्ने कुरा के हो भने ककपिट भ्वाइस रेकर्डरमा केवल दुई घण्टाको ककपिट रेकर्डिङ हुन्छ, जुन निश्चित अवधिमा नयाँ डाटाद्वारा प्रतिस्थापन हुन्छ र फ्लाइट डाटा रेकर्डरले २५ घण्टासम्म उडान डाटा भण्डारण गर्छ।

ब्ल्याक बक्सहरू सामान्यतया विमानको पुच्छरको छेउमा लगाइन्छ किनभने यो दुर्घटना पछिपनि सुरक्षित रहने, जोगिने सम्भावना हुन्छ । यी उपकरणहरू अत्यन्तै टिकाउ हुन्छन् किनभने तिनीहरूले ३,४०० जि एस (गुरुत्वाकर्षण प्रवेग वा गति), १,१०० डिग्री सेल्सियस सम्मको तापक्रम र २० हजार फिट गहिराइमा पानीमुनिको दबाबलाई सामना गर्न सक्छन्।

नाम ब्ल्याक बक्स (कालो बाकस) भनिएपनि कालो रङको हुँदैनन् । सामान्यतया गाढा सुन्तला रंगको हुन्छ ब्ल्याक बक्स ।

हाल दूर्घटनाग्रस्त भएको यती एयरलाईन्सको उडान एएनसी एटिआर ७२ को कुरा गर्दा अन्वेषकहरूले अब विमान स्वीकार्य उचाइमा उडान गरिरहेको थियो भनेर पुष्टि गर्न ब्ल्याक बक्स खोज्ने प्रयास गर्नेछन्।

उडानको उचाइको विवरण दिने ग्राफ अनुसार विमान एक लाख २४ हजार नौ सय फिटमा उडिरहेको द रेपुब्लिक वर्ल्ड पत्रीकाले उल्लेख गरेको छ , जुन ३१ हजार देखि ३८ हजार फिटको स्वीकार्य सीमाभन्दा धेरै माथि थियो। ब्ल्याक बक्स प्राप्त गरेपछि पाइलटहरूले उडानको क्रममा कम इन्धन वा सञ्चार समस्याहरू वा टावरसितको सम्पर्क जस्ता अन्य समस्याहरू सामना गरे वा गरेनन् भनेर पत्ता लगाउन मद्दत गर्नेछ।