पानी पिउन जराको आकार बदल्ने र हाँगा तन्काउने गर्छन् रुख

पानी सोस्नकालागि रुखका जराले आफ्नो आकार बदल्ने र हाँगाहरु पानी भएतिर तन्किने गरेको बैज्ञानिक खोजबाट पत्ता लागेको छ ।

बिरुवाको जराहरूले पानीको अधिकतम खपत गर्न आफ्नो आकारलाई कसरि अनुकूल बनाउँछन् भन्ने अन्वेषकहरूले पत्ता लगाएका छन् । तिनीहरूले पानीसँग सम्पर्क गुमाउँदा हाँहाहरू रोक्छन् र तिनीहरूले चिसोपन (म्वाईस्चर) सँग पुन: जडान गरेपछि मात्र पुन: चल्न, तन्किन सुरु गर्छन् । तिनीहरू सुक्खा अवस्थामा पनि बाँच्न सक्ने सुनिस्चित गर्छन् ।

युनिभर्सिटी अफ नटिङ्घमका वनस्पति वैज्ञानिकहरूले एउटा नयाँ पानी संवेदन संयन्त्र (वाटर सेन्सिङ मेकानिज्म) पत्ता लगाएका छन् जसलाई उनीहरूले ‘हाइड्रो-सिग्नलिङ’ भनेका छन् । त्यसले हर्मोनको हलचल वा प्रवाहलाई पानीको प्रवाहसँग कसरी जोडिएको छ भनेर देखाउँछ।

पानी पृथ्वीमा जीवनको लागि दर-सीमित गर्ने, नियन्त्रण गर्ने अणु हो। जलवायु परिवर्तनको विनाशकारी प्रभावले विश्वव्यापी कृषिमा पानीको तनावको प्रभावलाई बढाइरहेको छ। जलवायु परिवर्तनले वर्षाको ढाँचालाई अझ अनियमित बनाउँदै छ । विशेष गरी वर्षामा आधारित बालीहरूलाई असर गरिरहेको छ ।

बिरुवाहरूमा पानीको तनावको प्रभावलाई कम गर्नको लागि जराहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् (जस्तै हाँगाहरू निकाल्ने वा वा गहिरो बनाउँदै, तन्काउँदै लैजाने) थप पानी सुरक्षित गर्नको लागि। बिरुवाको जराले कसरी पानीको तनावलाई बुझ्छ र अनुकूलन गर्छ भन्ने कुरा पत्ता लगाउनु बालीहरूलाई उनीहरूको जलवायु लचिलोपन बढाउन मद्दत गर्नको लागि भविष्यमा महत्त्वपूर्ण प्रमाण हुने छ।

एक्स-रे माइक्रो-सीटी इमेजिङको प्रयोग गरेर अन्वेषकहरूले जराहरूले बाहिरी हाँगासित कसरि सम्पर्क गर्छ, तिनको पानीको पहुँचबारे जान्दछन् भन्ने पत्ता लगाए । वा ति कति छन् भन्ने ज्जान खोजे । तिनको उपलब्धताको प्रतिक्रियामा पानीको गतिलाई बोटबिरुवाको हर्मोन संकेतहरूसँग जोडेर आफ्नो आकार बदल्छन् जसले जराका शाखाहरूलाई नियन्त्रण गर्दछ भन्ने पत्ता लगाउन सक्षम भएका छन् ।

अध्ययनले सीमित पानी उपलब्धता हुँदा कस्ता प्रतिक्रिया दिन्छन् र जरा र हाँगाहरू नियन्त्रण गर्ने मुख्य जीनहरू र प्रक्रियाहरूको बारेमा महत्वपूर्ण जानकारी प्रदान गरेको छ । यसले वैज्ञानिकहरूलाई पानी कब्जा र बालीहरूमा उत्पादन बढाउन जरा वास्तुकलालाई हेरफेर गर्न नयाँ दृष्टिकोणहरू डिजाइन गर्न मद्दत गर्दछ ।

डा पूनम मेहरा, स्कुल अफ बायोसाइन्सेसका पोस्टडक्टोरल गर्न लागेका एक उमेदवार र प्रमुख लेखकहरू मध्ये एक हुन् । उनी बताउँछन्: “जब जराहरू आर्द्रतासँग सम्पर्कमा हुन्छन्, एक प्रमुख हर्मोनको संकेत (अक्सिन) पानीसँग भित्र सर्छ । त्यसपछि नयाँ जराहरूलाई सक्रिय गर्दछ। यद्यपि, जब जराले आर्द्रतासँग सम्पर्क गुमाउँछन्, तिनीहरू भित्री पानीका स्रोतहरूमा निर्भर हुन्छन् जसले अर्को हर्मोन संकेत (ए बी ए) लाई बाहिर तिर परिचालन गर्दछ, जसले हाँगाको संकेतको भित्री गतिलाई रोक्न कार्य गर्दछ। यो सरल, तर सुरुचिपूर्ण संयन्त्रले बिरुवाको जराहरूलाई तिनीहरूको आकारलाई राम्रो बनाउन सक्षम बनाउँछ। स्थानीय अवस्था र आहारा लिन अनुकूलन गबनाउँछ ।”

प्राध्यापक माल्कम बेनेट, अनुसन्धानका सह-नेतृत्वकर्ता हुन् । उनी थप्छन्: “हामीले भविष्यमा कसरी बाली हुर्काउन, राम्रो बनाउन सक्छौं र सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण मौसममा पनि सफल बाली उत्पादन सुनिश्चित गर्ने तरिकाहरू खोज्न सक्छौं भनेर बुझ्नको लागि हाम्रो बोटबिरुवा अनुसन्धान अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। यी अवस्थाहरूमा अझै पनि पानी पहुँच गर्न सक्ने बिरुवाहरू महत्त्वपूर्ण छन् र यो अनुसन्धान कसरी गर्ने भनेर बुझ्नको लागि सबै महत्त्वपूर्ण कदम हो।”

यी नयाँ आविष्कारहरू लेखकहरूको अत्याधुनिक उपकरण र सहयोगी दृष्टिकोणको कारणले मात्र सम्भव भएको थियो, जसमा बेलायत, बेल्जियम, स्वीडेन, संयुक्त राज्य अमेरिका र इजरायलमा आधारित वैज्ञानिकहरूको अन्तर्राष्ट्रिय टोली समावेश थियो। उक्त निष्कर्ष साइन्स पत्रिकामा प्रकाशित भएको छ ।