परागकणकर्ताहरू ७५ प्रतिशतभन्दा बढी बालीहरूको लागि जिम्मेवार

संयुक्त राष्ट्र संघका अनुसार, विश्वका लगभग ९० प्रतिशत जंगली फूल फुल्ने बिरुवा प्रजातिहरू पूर्ण वा आंशिक रूपमा जंगली जीवको परागसेचनमा निर्भर छन्।

यस वर्षको विषय “प्रकृतिबाट प्रेरित, मौरीले हामी सबैलाई पोषण दिन्छन्” रहेको छ । यो संयुक्त राष्ट्र संघको खाद्य तथा कृषि संगठनले निर्धारण गरेको छ। यसले खाद्य सुरक्षा, पोषण र जैविक विविधतामा उनीहरूको अद्वितीय भूमिकालाई जोड दिन्छ।

खाद्य तथा कृषि संगठन (फओ) का अनुसार, परागकणहरू विश्वको ७५ प्रतिशतभन्दा बढी खाद्य बालीहरूको प्रजननको लागि जिम्मेवार छन्। यसमा हाम्रो दैनिक जीवनको मुख्य खाद्य पदार्थहरू समावेश छन । तर तिनीहरूले कृषि उत्पादकत्वमा अरबौं डलर योगदान पुर्‍याउँछन् । यी साना चमत्कारी कामदारहरू जोखिममा छन्।

संयुक्त राष्ट्र संघका अनुसार, विश्वका लगभग ९० प्रतिशत जंगली फूल फुल्ने बिरुवा प्रजातिहरू पूर्ण रूपमा वा कम्तीमा आंशिक रूपमा पशु परागसेचनमा निर्भर छन् । विश्वभरको कृषि भूमिको ३५ प्रतिशत पशु परागसेचनमा निर्भर छ। परागकणहरूले खाद्य सुरक्षामा प्रत्यक्ष योगदान पुर्‍याउने मात्र होइन, जैविक विविधता संरक्षणको लागि पनि महत्त्वपूर्ण छन्।

मौरी र अन्य परागकणहरूले पनि वातावरणीय स्वास्थ्यको सूचकको रूपमा काम गर्छन्, जसले पारिस्थितिक प्रणाली र जलवायुको बारेमा जानकारी प्रदान गर्दछ। परागकणहरूको संरक्षणले जैविक विविधता र माटोको उर्वरता, कीरा नियन्त्रण, र हावा तथा पानी नियमन जस्ता महत्त्वपूर्ण पारिस्थितिक प्रणाली सेवाहरू पनि बढाउँछ।

कृषि-पारिस्थितिकी, कृषि-वन र एकीकृत कीट व्यवस्थापन जस्ता प्रकृति-मैत्री कृषि अभ्यासहरूले परागकणहरू कायम राख्न, स्थिर बाली उत्पादन सुनिश्चित गर्न र खाद्य अभाव र वातावरणीय प्रभावहरू कम गर्न मद्दत गर्दछ।

तर सबैभन्दा ठूलो चिन्ता भनेको मौरीहरू खतरामा छन् भन्ने हो। हाल, मानवजन्य प्रभावका कारण प्रजाति लोप हुने दर सामान्य भन्दा १०० देखि १,००० गुणा बढी छ। लगभग ३५ प्रतिशत अपृष्ठवंशी परागकणकर्ताहरू, विशेष गरी मौरी र पुतली र लगभग १७ प्रतिशत परागकणकर्ताहरू, जस्तै चमेरो, विश्वव्यापी रूपमा लोप हुने खतरामा छन्।

यदि यो प्रवृत्ति जारी रह्यो भने, फलफूल, बदाम र धेरै तरकारी जस्ता पौष्टिक बालीहरूलाई धान, मकै र आलु जस्ता मुख्य बालीहरूले प्रतिस्थापन गर्नेछन्, जसले गर्दा आहार असन्तुलित हुनेछ।

सघन कृषि अभ्यास, भू-उपयोग परिवर्तन, एकल-बाली, कीटनाशक र जलवायु परिवर्तनसँग सम्बन्धित उच्च तापक्रमले मौरीको संख्याको लागि समस्या निम्त्याउँछ । र विस्तारै, हामीले उब्जाउने खानाको गुणस्तर पनि प्रभावित भइरहन्छ।

त्यसैले यो दिनले हामी सबैलाई, चाहे सरकार, संस्था वा नागरिक समाज वा सरोकारवाला नागरिकहरूका लागि काम गर्ने होस्, परागकणकर्ता र तिनीहरूको बासस्थानको संरक्षण र वृद्धि गर्ने, तिनीहरूको प्रशस्तता र विविधतामा सुधार गर्ने र मौरीपालनको दिगो विकासलाई समर्थन गर्ने कार्यहरूलाई प्रवर्द्धन गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ।